Rak dojke je najčešće dijagnostikovano maligno oboljenje žena. Danas se ova bolest može uspješno liječiti, posebno ako se otkrije u ranom stadijumu, piše Stetoskop.info.
Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, u 2020. godini, rak dojke se, po prvi put nalazi na vrhu liste globalno najučestalijih kancera – registrovano je 2,3 miliona novih slučajeva bolesti, a umrlo je 685.000 žena.
Učestalost karcinoma dojke
Tumori dojke mogu biti dobroćudni (benigni) i zloćudni (maligni). Učestalost dobroćudnih bolesti dojke počinje da raste od dvadesete godine života i veća je od malignih, ali pojedini tipovi benignih tumora povećavaju rizik za rak dojke. Učestalost malignih tumora se povećava poslije menopauze.
Prosječan cjeloživotni rizik za rak dojke iznosi 12,4 odsto, odnosno svaka osma žena nosi rizik za karcinom dojke. Ne postoji samo jedan faktor koji bi doveo do nekontrolisane proliferacije ćelija tkiva dojke uslovljene DNA mutacijom, već postoji čitav niz faktora rizika. Onaj ko ima više ovakvih faktora rizika, ima i veću šansu da će dobiti karcinom dojke. Takođe, ne postoji faktor ili grupa faktora koji mogu da predvide da žena neće dobiti karcinom dojke.
Rizik od nastanka karcinoma dojke
Rizik za nastanak raka dojke, pored pripadnosti ženskom polu i starosti, povećava i pojava karcinoma dojke kod najbližih ženskih srodnika, kao i prethodno liječen kancer dojke.
Naučnici su izolovali nekoliko gena koji se nasljeđuju i uzrokuju karcinom dojke, od kojih su najpoznatiji BRCA1 i BRCA2, ali je takođe dokazano da se većina karcinoma dojke, kod osam od devet žena, javija bez pozitivne porodične anamneze. Među faktore rizika za rak dojke, na koje takođe ne može da se utiče, ubrajaju se i rasna i etnička pripadnost, rana prva menstruacija i kasniji ulazak u menopauzu, odnosno dug reproduktivni period.
Prevencija karcinoma dojke
Primarna prevencija podrazumijeva izbjegavanje faktora rizika na koje može da se utiče:
na dugotrajnu hormonsku supstitucionu terapiju u menopauzi,
gojaznost,
konzumiranje alkohola
pušenje,
izloženost jonizirajućem zračenju,
fizička neaktivnost.
Sa druge strane, faktori koji smanjuju rizik za nastanak raka dojke su: rađanje (prije 30. godine života) i dojenje.
Međutim, oko 85% novooboljelih žena uopšte ne spada u bilo koju od grupa sa povišenim rizikom za rak dojke. Ovaj podatak ukazuje na važnost sekundarne prevencije, odnosno na značaj periodičnih preventivnih pregleda u okviru skrining programa za cjelokupnu žensku populaciju.
Sistem sekundarne prevencije ima za cilj da otkrije karcinom dok se još ne može napipati, obzirom da su karcinomu potrebne godine da postane opipljiv, pa tada već može da bude dosta kasno za dobru prognozu bolesti, i za izliječenje.
Ovdje je statistika ilustrativna i opominjuća, kaže Dr Radović, i navodi da ukoliko je kancer dojke nepalpabilan, ili je manji od 15mm, stopa petogodišnjeg preživljavanja je i do 99%; kod kancera većeg od 20 milimetara, u 50 do 60% slučajeva su već zahvaćeni i limfni čvorovi, pa je petogodišnje preživljavanje oko 60%; a kada postoje udaljene metastaza, šanse za petogodišnje preživljavanje opadaju na 27%.
Najčešći simptom karcinoma dojke jeste palpabilna kvržica u dojci.
Rijeđe su:
asimetrija,
crvenilo,
zadebljanje kože,
„mreškanje“ ili koža u vidu „pomorandžine kore“,
uvlačenje ili krvavi iscjedak iz bradavice,
bol,
nelagodnost,
uvećanje limfnih čvorova u pazuhu.
Ipak, cilj je da se karcinom uoči na preventivnom pregledu, kada je mali i kada se ne može još uvijek napipati i tada je liječenje manje agresivno, a ishod najpovoljniji. Zato na preglede žena treba da odlazi, kada je bez tegoba i kada ništa ne pipa u dojkama, jer je karcinom dojke često i asimptomatski, odnosno 50% otkrivenih karcinoma u skriningu su nepalpabilni, ističe sagovornica.
Značaj samopregleda
Vodeći brigu o svom reproduktivnom i zdravlju uopšte, nije pogrešno da žena vrši samopregled, ali ovaj vid pregleda nije dovoljan, već su neophodni redovni preventivni ultrazvučni i mamografski pregledi.
Od svoje 25. godine, svaka zdrava žena treba jednom godišnje da obavlja ultrazvučni pregled dojke, a sa navršenih 40 godina i mamografiju, svake druge godine. Primjena drugih dijagnostičkih oruđa i učestalost pregleda, može biti drugačija kod žena visokog rizika i u nadležnosti je radiologa.
Ukoliko žena sama primjeti neki od gore navedenih simptoma, između dva redovna pregleda, najčešće napipa kvržicu u dojci, neizostavno odmah treba da se javi svom radiologu na ultrazvuk, koji će u zavisnosti od nalaza indikovati mamografiju, a potom i odgovarajuću intervenciju.
Terapijski protokol kod promjene na dojci
Kod pacijentkinja sa patološkim promjenama u tkivu dojke, dr Radović primjenjuje najsavremeniji svjetski protokol, sa precizno određenim koracima u dijagnostici (i terapiji), koji obezbjeđuje pouzdanost određivanja tipa tumora od čak 99.9%.
Riječ je o trostepenoj evaluaciji promjena u dojkama, TSS (Triple Scoring System), koja podrazumijeva tri nivoa pregleda:
klinički pregled,
primjenu odgovarajućih dijagnostičkih metoda,
i obaveznu patohistološku evaluaciju.
Klinički pregled čine razgovor sa pacijentom (anamneza), i fizikalni pregled koji se sastoji od inspekcije i palpacije dojki i regionalnih limfnih područja.
U drugom koraku procjene patoloških promjena na dojci, koriste se različiti dijagnostički modaliteti, odnosno radiološka dijagnostika:
digitalna mamografija (sa tomosintezom),
ili ultrazvučni pregled (sa elastografijom), ili obje metode u kombinaciji,
kao i/ili magnetna rezonanca, prema indikacijama.
Zahvaljujući visokom stepenu senzitivnosti, mamografija je već decenijama „zlatni standard“ i najpouzdanija dijagnostička metoda za rano otkrivanje tumora, jedina skrining metoda kojom je smrtnost smanjena za 43% – naročito napredna digitalna mamografija sa tomosintezom, koja je u mogućnosti da prikaže trodimenzionalnu sliku i otkriva i najmanje karcinome, bez obzira na tkivnu strukturu dojki. Ali, ni jedna od navedenih radioloških metoda se ne može izdvojiti kao najbolja ili najpouzdanija, jer svaka ima svoje prednosti i svoja ograničenja.
Nisu rijetki slučajevi da je za postavljanje dijagnoze neophodno primjeniti sve ove metode. Odluka o vrsti pregleda je u nadležnosti radiologa, od čijeg znanja i iskustva, zavisi i kvalitet dijagnostičkog plana. Kriterijum za kvantifikaciju visoko edukovanog radiologa predviđa, na godišnjoj bazi, najmanje 1.000 obavljenih dijagnostičkih mamografija, 200 ultrazvučnih pregleda, 50 MR pregleda i 50 biopsija dojke.
Treći korak TSS je patohistološka evaluacija uzorka tkiva, kada se uzme uzorak iz tumorskog tkiva, i podvrgne PH analizi i tada se zapravo postiže maksimalna tzv. pozitivna prediktivna vrijednost, od 99,9%.
Patohistološka dijagnostika raka dojke
Svaka palpabilna promjena na dojci, ili promjena uočena bilo kojom radiološkom metodom, treba patohistološki da se provjeri. Kad je riječ o uzimanju uzorka, danas se izvode minimalno invazivne, bezbolne i vrlo komforne biopsije koje traju relativno kratko.
Patohistološkom analizom se precizno identifikuje da li je tumor benigne ili maligne prirode, a u slučaju malignih lezija, ona pruža najdragocjenije podatke za planiranje adekvatne terapije – utvrđuje porijeklo tumora, stepen njegove diferencijacije, kao i posebne karakteristike nekih vrsta karcinoma.
U slučajevima postojanja zloćudnih tumora, o vrsti liječenja odlučuje konzilijum, u kome su iskusni ljekari usko specijalizovani za bolesti dojke – onkohirurg, radiolog/radioterapeut, medikalni onkolog, i drugi. Liječenje je individualizovano, to jest podrazumijeva najefikasniji tretman za svaku pacijentkinju pojedinačno, navodi Stetoskop.info.
Zbog čega je bitan odnos ljekara i pacijenta?
Teška bolest se ne liječi samo lijekovima, već i povjerenjem i prijateljskim stavom. Preduslov uspješnog liječenja je povjerenje između pacijenta i ljekara, koje se stiče saopštavanjem pune istine, na prikladan način, kao i uvažavanjem njihovih emocija, tvrdi dr. Radović.
U tom životnom zemljotresu pacijent je subjekat i kao takav treba bude ohrabren da pita sve što ga interesuje i mora da traži odgovore od profesionalaca, jer nefiltrirani medicinskim znanjem su najčešće netačni, zbunjujući i frustrirajući. Pravim pristupom, pacijent učestvuje u dijagnostici i tretmanu svoje bolesti; treba i mora da bude upoznat sa svakim segmentom i korakom u odlukama o bolesti, tako stiče kontrolu nad situacijom, zna sve o neprijatelju protiv koga se bori, a to pomaže u održavanju mentalne stabilnosti i pozitivnog stava tokom liječenja, što je važan segment izliječenja, navodi radiolog.
Danas rak dojke nije smrtna presuda, od raka se ne umire, to je hronična bolest sa kojom se živi, naglašava ekspert u dijagnostici bolesti dojki.
A kao mjeru za zdravlje, koju kao stručnjak savjetuje pacijenticama, dr Radović ističe da, osim rada na mentalnom i tjelesnom balansu, na preglede treba ići redovno, kod edukovanog radiologa, koji će osim podrazumijevanog znanja i iskustva, uz razumijevanje, toplinu i personalizovan pristup pacijentu, preglede obaviti na najsavremenijim aparatima.
Jer, rana dijagnoza je dobra prognoza.
(Vijesti.ba)