Institucije u Republici Srpskoj dobile su zahtjev da pripreme informaciju i popune upitnik o mogućnostima zaobilaženja evropskih sankcija za potrebe ruskih investitora, izvozu robe alternativnim rutama, plaćanju u kriptovalutama i dostupnosti banaka van EU platnog prometa.
Prema dokumentu u koji je Capital imao uvid, a koji je stigao sa službene email adrese iz Agencije za informaciono komunikacione tehnologije Republike Srpske, radi se u upitniku “za mapiranje resursa i procjenu potreba saradnje sa Nižnjenovgorodskom oblasti u Ruskoj Federaciji u oblasti informaciono komunikacionih tehnologija“.
Dakle, radi se o zahtjevu ruskih privrednika u oblasti informaciono komunikacionih tehnologija koji žele da izbjegnu evropske sankcije i preko RS, odnosno BiH, plasiraju svoje proizvode na druga tržišta, koristeći alternativne rute, zaobiđu carine, uplate preko domaćih banaka, uz korišćenje domaćih privrednih kapaciteta, zatim kriptovaluta i drugih “opcija” koje bi mogle da zaobiđu EU kontrole i sankcije.
Već na početku upitnika, traži se definisanje mehanizama zaobilaženja sankcija, odnosno postavlja pitanje kakve pravne strukture nudi RS za registraciju ruskih IKT kompanija, te da li postoje posredničke rute za izvoz u Evropsku uniju, na primjer, preko Srbije i Turske.
Ruske investitore iz ove oblasti otvoreno zanima i da li RS garantuje pravnu zaštitu od sekundarnih sankcija EU i da li između Rusije i BiH ili RS postoje potpisani udgovori o zaštiti investicija. Među problematičnijim pitanjima navodi se i ono da li su dostupni “ne-EU finansijski kanali, poput kineskih i arapskih banaka“, kao i da li RS prihvata kriptovalute za investicione transakcije i da li postoji mogućnost carinjenja nezavisan od EU.
“Da li RS ima sporazume o slobodnoj trgovini sa sa zemljama van EU sankcionog kruga poput Kine, Egipta i Indije, koje bezbjedne rute se predlažu za distribuciju u EU (na primjer preko Srbije i Mađarske). Da li postoji e-sistem carinjenja nezavisan od EU platformi“, navodi se u upitniku i traže „garancije RS u slučaju da izvoz blokira EU“, te se raspituju o postojanju rezervnih tržišta, azijskog ili BRIKS-a za hitnu diverzifikaciju.
U ovom dokumentu traže se i razne druge specifikacije, tipične za interesovanja investitora, počevši od ispunjenosti tehničkih standarda, pokrivenosti optičkom mrežom, brzine interneta i sagledavanja postojeće infrastrukture, opremljenosti privrednih i laboratorijskih kapaciteta do mogućnosti saradnje, razmjene kadrova i edukacije.
Ruske investitore zanima i prosječno vrijeme za registraciju patenata za strane kompanije, te da li postoji ubrzani postupak za IKT inovacije.
Posebno pitanje odnosi se na to da li se priznaju ruske softverske licence u RS.
U odjeljku koji se odnosi na logističke i finansijske mehanizme, kod transakcionih ruta traži se da se navede spisak banaka u RS koje nude “sankciono-otporne” platne kanale, te da li postoji podrška za kritovalute u poslovanju, na primjer stablecoini. Za tranzit robe pitali su da li postoje alternativne rute za izvoz u Afriku, opet preko Srbije i Turske.
Ovaj upitnik, potencijalno otvara ozbiljan rizik od reakcije Evropske unije, budući da sadrži pitanja koja se mogu tumačiti kao aktivno traženje načina zaobilaženja zvaničnih sankcija prema Rusiji.
Takve aktivnosti bi, ako se protumače kao institucionalna podrška kršenju sankcija, mogle dovesti do velikih političkih i ekonomskih posljedica, uključujući mogućnost uvođenja mjera protiv RS ili BiH, te usporavanje evropskog puta, smatraju stručnjaci sa kojima smo razgovarali.
U Agenciji za IKT odbacuju bilo kakvu vezu sa ovim upitnikom i tvrde da to i nije njihova nadležnost, iako je upitnik proslijeđen brojnim institucijama upravo sa njihove službene adrese.
“Ništa u vašim pitanjima ne spada u nadležnost agencije, tako da nikada nije ni postupala po navedenom. Iz vašeg upita je vidljivo da se neko u ime agencije predstavljao da vrši navedene aktivnosti“, rekli su u Agenciji za IKT.
Istakli su da smatraju da ovo šteti ugledu Agencije za IKT i Vladi RS u sprovedenim naporima pristupanju inicijativama, programima i instrumentima EU.
“Agencija za IKT RS u ovom trenutku organizuje rad 10 operativnih sektorskih savjeta koji uključuju akademiju i institucije za pristup navedenim inicijativama, programima i instrumentima EU“, naglasili su iz IKT RS.
Inače, 2018. godine, Republika Srpska je započela saradnju sa Nižnjenovgorodskom oblasti u Ruskoj Federaciji, što je dovelo do niza posjeta predstavnika Vlade RS, posebno iz Ministarstva energetike i rudarstva, ali i uzvratnih.
Vlasti su se od tada do danas više puta pohvalile da su realizovale mnogo aktivnosti u raznim sferama života, te da Vlada RS-a prioritetni pravac djelovanja i ogroman potencijal vidi u saradnji sa Rusijom.
Prije tri godine, delegacija Investiciono-razvojne banke RS (IRBRS) predstavila je investicioni profil entiteta potencijalnim ruskim investitorima. Više od 20 kompanija iz oblasti zainteresovalo se za ulaganja u sektore poput energetike, drvne industrije, metalne obrade, prehrambene industrije i IT sektora.