Tekst prenosimo u cjelosti.
“Gravitacioni talasi – talasi u prostor-vremenu izazvane nasilnim kosmičkim događajima – šire se brzinom svjetlosti u svim pravcima, postepeno blijedeći poput talasa u vodi. Međutim, neki događaji su toliko destruktivni i ekstremni da stvaraju poremećaje u prostor-vremenu koji više liče na snažne udarne talase nego na mala mreškanja, sa dovoljno energije da stignu do naših detektora ovdje na Zemlji.
Danas je LIGO kolaboracija objavila otkriće najvećeg spajanja crnih rupa do sada, čiji je konačni proizvod ogromna crna rupa mase više od 225 puta veće od mase Sunca. Mnogo toga u vezi sa ovim signalom, označenim kao GW231123, protivriječi postojećim modelima evolucije zvijezda, što je dovelo fizičare u stanje uzbune dok pokušavaju da shvate kako je takvo spajanje uopšte bilo moguće.
LIGO, odnosno Opservatorija za gravitacione talase sa laserskim interferometrom, ušao je u istoriju fizike 2015. godine kada je po prvi put detektovao gravitacione talase, uhvativši kosmološki odjek sudara dvije crne rupe. Od te Nobelom nagrađene prekretnice, LIGO kolaboracija – međunarodno partnerstvo koje uključuje LIGO u SAD, Virgo u Italiji i KAGRA u Japanu – nastavila je sa pažljivim nadzorom galaksije. Tokom godina zabeležili su brojne signale od neutronskih zvijezda, supernova i oko 300 spajanja crnih rupa.
Ali GW231123, prvi put opažen 23. novembra 2023, djeluje kao događaj bez presedana – prava zvijer među spajanjima crnih rupa. Dvije ogromne crne rupe – mase 137 i 103 puta veće od Sunčeve – uspjele su da ostanu u spoju uprkos svojoj ogromnoj zajedničkoj masi, rotirajući brzinom 400.000 puta većom od rotacije Zemlje, kako bi formirale još veću crnu rupu. Za poređenje, prethodni rekorder među ovakvim događajima, GW190521, imao je masu od oko 140 puta veću od Sunčeve.
Uzimajući u obzir gravitaciono haotičnu prirodu okruženja crnih rupa, sa njihovim privlačenjem i odbijanjem, zadivljujuće je da je ovo spajanje bilo dovoljno stabilno da rezultujući gravitacioni talasi stignu do LIGO-a, koji je signal detektovao u trajanju od 0,1 sekundu. Takvi događaji bi prema standardnim modelima evolucije zvijezda trebalo da budu “zabranjeni”, rekao je Mark Hanam, član LIGO-a i fizičar sa Univerziteta u Kardifu, u saopštenju.
“Jedna mogućnost je da su ove dvije crne rupe u binarnom sistemu nastale ranijim spajanjima manjih crnih rupa”, pretpostavio je on.
“Ovo je najmasivniji binarni sistem crnih rupa koji smo do sada posmatrali putem gravitacionih talasa, i predstavlja ozbiljan izazov za naše razumijevanje formiranja crnih rupa.“
“Crne rupe izgledaju kao da se veoma brzo rotiraju – blizu granice dozvoljene Ajnštajnovom teorijom opšte relativnosti”, objasnio je Čarli Hoj, član LIGO-a i fizičar sa Univerziteta u Portsmutu u Engleskoj, u istom saopštenju.
“Zbog toga je signal teško modelovati i tumačiti. Ovo je odličan primjer za dalji razvoj naših teorijskih alata”.
Naučnici će svoja otkrića o GW231123 predstaviti sljedeće sedmice na 24. Međunarodnoj konferenciji o opštoj relativnosti i gravitaciji (GR24) i 16. Edoardo Amaldi konferenciji o gravitacionim talasima, koje će se zajednički održati kao GR-Amaldi skup u Glazgovu, Velika Britanija. Nakon toga, podaci će biti dostupni javnosti, čime će započeti trka za razotkrivanjem misterije GW231123 – mada je malo vjerovatno da ćemo uskoro dobiti jasan odgovor.
“Biće potrebne godine da naučna zajednica u potpunosti razjasni ovaj složen obrazac signala i sve njegove implikacije”, dodao je Gregorio Karulo, takođe član LIGO-a i fizičar sa Univerziteta u Birmingemu u Engleskoj.
“Iako najvjerovatnije objašnjenje ostaje spajanje crnih rupa, složeniji scenariji mogli bi biti ključ za razumijevanje njegovih neočekivanih karakteristika. Uzbudljiva vremena su pred nama”, prenosi Telegraf.
(Vijesti.ba)