Američki predsjednik Donald Trump potpisao je odluku kojom se produžava predsjednička naredba iz 2001. godine, koja je proširena 2021. i još jednom 2025. godine, a pod kojom su izdate sankcije za kršenje Dejtonskog mirovnog sporazuma i prijetnje nacionalnoj sigurnosti i interesima SAD. Pod ovim sankcijama se od 2017. nalazi i predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik.
“Djelovanja osoba koje ugrožavaju mir i međunarodne napore za stabilizaciju na Zapadnom Balkanu, uključujući činove ekstremističkog nasilja i opstrukcijske aktivnosti, te situacija na Zapadnom Balkanu, koja sprječava napredak prema efikasnom i demokratskom upravljanju i punoj integraciji u transatlantske institucije, i dalje predstavljaju neobičnu i vanrednu prijetnju nacionalnoj sigurnosti i vanjskoj politici Sjedinjenih Država. Iz tog razloga, nacionalno vanredno stanje proglašeno Izvršnom naredbom 13219, prema kojoj su poduzeti dodatni koraci Izvršnom naredbom 13304, koja je proširena Izvršnom naredbom 14033, i prema kojoj su poduzeti dodatni koraci Izvršnom naredbom 14140, mora ostati na snazi i nakon 26. juna 2025. Stoga, u skladu s člankom 202(d) Zakona o nacionalnim izvanrednim stanjima ( 50 USC 1622(d) ), produžavam za jednu godinu nacionalne vanrednu situaciju proglašenu Izvršnom uredbom 13219 u vezi s Zapadnim Balkanom”, navodi se u odluci.
Dokument podsjeća da je dana 26. juna 2001., Izvršnom naredbom 13219, tadašnji predsjednik proglasio nacionalno vanredno stanje u odnosu na Zapadni Balkan u skladu sa Zakonom o međunarodnim vanrednim ekonomskim ovlastima kako bi se suočio s neuobičajenom i vanrednom prijetnjom nacionalnoj sigurnosti i vanjskoj politici Sjedinjenih Država koju predstavljaju postupci osoba koje sudjeluju u, ili pomažu, sponzoriraju ili podržavaju, (i) ekstremističko nasilje u bivšoj Republici Makedoniji (današnja Republika Sjeverna Makedonija) i drugdje u regiji Zapadnog Balkana, ili (ii) djela koja opstruiraju provedbu Dejtonskog sporazuma u Bosni i Hercegovini ili Rezolucije Vijeća sigurnosti Ujedinjenih naroda 1244 od 10. juna 1999. na Kosovu. Predsjednik je potom izmijenio tu naredbuIzvršnom naredbom 13304 od 28. juna 2003. kako bi poduzeo dodatne korake u odnosu na određene radnje koje opstruiraju provedbu, između ostalog, Ohridskog okvirnog sporazuma iz 2001. koji se odnosi na bivšu Republiku Makedoniju (današnja Republika Sjeverna Makedonija)”.
Dana 1. juna 2021., nastavlja se, predsjednik je potpisao Izvršnu naredbu 14033, kojom je proširen opseg nacionalne vanredne situacije proglašene Izvršnom naredbom 13219, s izmjenama i dopunama, utvrdivši da situacija na teritoriju bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Republike Albanije (Zapadni Balkan) tokom protekle dvije decenije, uključujući potkopavanje poslijeratnih sporazuma i institucija nakon raspada bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, kao i raširena korupcija unutar raznih vlada i institucija na Zapadnom Balkanu, sprječava napredak prema učinkovitom i demokratskom upravljanju i punoj integraciji u transatlantske institucije te time predstavlja neuobičajenu i vanrednu prijetnju nacionalnoj sigurnosti i vanjskoj politici Sjedinjenih Država.
A, 1. januara 2025., predsjednik je potpisao Izvršnu naredbu 14140, s obzirom na događaje na Zapadnom Balkanu, uključujući kontinuirane pokušaje pojedinaca da osporavaju suverenitet i teritorijalni integritet zemalja Zapadnog Balkana, potkopavaju poslijeratne sporazume i institucije, upuštaju se u značajnu korupciju koja narušava vladavinu prava i povjerenje u demokratsko upravljanje te izbjegavaju sankcije vlade Sjedinjenih Američkih Država, te kako bi poduzeo dodatne korake u vezi s nacionalnom vanrednom situacijom na Zapadnom Balkanu.
Dokument kojeg je Trump potpisao 20. juna 2025. godine je objavljen u Federalnom registru 24. juna i bit će dostavljen Kongresu.
Dodik pod sankcijama od 2017.
Ministarstvo financija je 17. januara 2017. godine, u skladu s naredbom 13304, sankcoiniralo Dodika zbog “aktivnog opstruiranja ili predstavljanja značajnog rizika aktivnog opstruiranja Dejtonskog mirovnog sporazuma”.
Odluka iz 2017., koja je u nekoliko navrata produžena i proširena, izdata je zbog Dodikovih “kontinuiranih destabilizirajućih aktivnosti u vezi s Dejtonskog mirovnog sporazuma, kao i na njegovu zloupotrebu službenog položaja za sudjelovanje u raširenoj korupciji, koja potkopava državne institucije u Bosni i Hercegovini”.